TỰ DO TÀI CHÍNH: CÁCH XÂY DỰNG MỘT KẾ HOẠCH TÀI CHÍNH VỮNG MẠNH

Tự do tài chính là mục tiêu của nhiều người, tuy nhiên không phải ai cũng biết cách bắt đầu. Việc xây dựng một kế hoạch tài chính vững chắc là bước đầu tiên quan trọng để đạt được sự độc lập tài chính và sống cuộc sống tự chủ. Bài viết này Trường Doanh Nhân HBR sẽ hướng dẫn bạn cách lập kế hoạch tài chính hiệu quả, giúp bạn chinh phục mục tiêu tài chính bền vững.

1. Tự do tài chính là gì?

Tự do tài chính là trạng thái khi bạn có đủ nguồn lực tài chính để sống theo cách mình mong muốn, mà không phải chịu áp lực tài chính trong việc đưa ra các quyết định quan trọng. 

Cụ thể, tự do tài chính đạt được khi bạn có một hoặc nhiều nguồn thu nhập thụ động từ các khoản đầu tư và tài sản tích lũy, đủ để trang trải cho mọi nhu cầu sống hiện tại và đảm bảo tài chính cho tương lai, bao gồm việc chuẩn bị cho kỳ nghỉ hưu sớm.

Ở mức độ cao nhất, tự do tài chính còn có thể đạt được khi tài sản của bạn tự sinh lời một cách bền vững, đảm bảo một cuộc sống sung túc và bạn không bao giờ lo lắng về việc thiếu tiền trong suốt phần đời còn lại. 

Để đạt được điều này, việc xây dựng một kế hoạch tài chính rõ ràng, biết cách đầu tư hiệu quả và phát triển các nguồn thu nhập thụ động là những yếu tố then chốt.

Ví dụ: Giả sử bạn đã tích lũy tài sản như bất động sản cho thuê và cổ phiếu. Những nguồn thu nhập thụ động này đủ để bạn chi trả cho cuộc sống hàng ngày mà không phải làm việc toàn thời gian. 

Bạn không còn lo lắng về tiền bạc, có thể tận hưởng cuộc sống, nghỉ hưu sớm và không bao giờ thiếu tiền trong suốt phần đời còn lại. Điều này đạt được nhờ vào một kế hoạch tài chính rõ ràng và đầu tư hiệu quả.

2. 7 cấp độ của tự do tài chính

Theo Grant Sabatier, triệu phú tự thân từ tuổi 30, ông đã xây dựng một lộ trình rõ ràng và an toàn để đạt được tự do tài chính cá nhân. 

Lộ trình này bao gồm 7 cấp độ, mỗi cấp độ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ tài chính, từ việc hiểu rõ tình hình tài chính hiện tại cho đến khi đạt được sự giàu có vượt xa nhu cầu cơ bản của cuộc sống.

Cấp độ 1: Rõ Ràng

Ở cấp độ này, việc đầu tiên bạn cần làm là hiểu rõ tình hình tài chính hiện tại của mình. Điều này bao gồm việc đánh giá các nguồn thu nhập, các khoản đầu tư, nợ nần cũng như các mục tiêu tài chính. 

Mục tiêu là xác định rõ những gì bạn đang có và những gì cần phải cải thiện. Như lời Sabatier đã nói: "Bạn không thể đến nơi mình muốn nếu không biết mình bắt đầu từ đâu."

Cấp độ 2: Tự túc

Ở cấp độ này, bạn cần đạt được khả năng tài chính độc lập, tức là có thể tự mình chi trả các chi phí sinh hoạt mà không cần phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ bên ngoài. Để làm được điều này, bạn phải tăng trưởng thu nhập cá nhân, đảm bảo rằng dòng tiền đủ để trang trải các nhu cầu hàng ngày.

Cấp độ 3: Thư thái

Khi đạt đến cấp độ 3, bạn đã tích lũy đủ tài chính để không chỉ trang trải cuộc sống mà còn có thể bắt đầu dành tiền cho các mục tiêu dài hạn, như quỹ dự trữ và đầu tư cho hưu trí. 

Đây là lúc bạn thực sự có sự tự do tài chính, vì bạn không chỉ sống bằng thu nhập hàng tháng mà còn có kế hoạch tài chính vững vàng cho tương lai. Như Sabatier đã nói: “Chỉ vì bạn kiếm được nhiều tiền không có nghĩa là bạn đang thực sự tiết kiệm số tiền đó. Thực tế, hầu hết mọi người sống bằng nợ.”

Cấp độ 4: Ổn định

Khi đạt đến cấp độ 4, bạn đã giải quyết được các khoản nợ lãi suất cao, như nợ thẻ tín dụng, và tích lũy đủ quỹ khẩn cấp tương đương 6 tháng chi phí sinh hoạt. Việc có quỹ dự phòng này giúp bạn duy trì sự ổn định tài chính, bảo vệ bản thân khỏi những rủi ro bất ngờ mà không ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Cấp độ 5: Linh hoạt

Ở cấp độ 5, bạn đã tích lũy đủ số tiền tương đương với ít nhất 2 năm chi phí sinh hoạt. Tuy nhiên, như Sabatier đã lưu ý, bạn không cần phải giữ toàn bộ số tiền này dưới dạng tiền mặt. Nó có thể là tổng giá trị từ các tài khoản tiết kiệm và đầu tư, miễn là bạn có thể dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt khi cần.

Với mức tài chính vững vàng này, bạn có thể tạm nghỉ công việc trong một thời gian để thư giãn, nghỉ ngơi và làm mới bản thân mà không lo lắng về tài chính. Điều này mang lại cho bạn sự tự do và linh hoạt để tận hưởng cuộc sống và cân bằng lại các mục tiêu cá nhân.

Cấp độ 6: Tự do tài chính

Cấp độ 6 là khi bạn hoàn toàn đạt được tự do tài chính, có thể sống mà không cần phụ thuộc vào công việc thông qua thu nhập từ các khoản đầu tư. Như Sabatier đã nói: “Người này thường có một trong hai điều: khoản tiền lớn trong danh mục đầu tư sinh lãi hoặc tài sản cho thuê để trang trải chi phí sinh hoạt, hoặc kết hợp cả hai.”

Để đạt được cấp độ này, bạn cần phải đầu tư một phần lớn thu nhập của mình, và điều này có thể yêu cầu bạn thay đổi lối sống, chuyển sang một cách sống đơn giản hơn để tiết kiệm chi phí sinh hoạt, từ đó tạo ra sự tự do tài chính lâu dài.

Cấp độ 7: Của cải dồi dào

Cấp độ 7 là khi bạn sở hữu sự giàu có vượt xa nhu cầu tài chính hàng ngày, không cần phải lo lắng về việc thay đổi danh mục đầu tư để đảm bảo kế hoạch tài chính như ở cấp độ 6. 

Như Sabatier đã nói: "Cấp độ 7 là sự giàu có - có nhiều tiền hơn những gì bạn cần. Bạn không phải lo lắng về tiền bạc và nó không còn là yếu tố quyết định cho sự tồn tại hàng ngày của bạn."

Đây chính là cấp độ mà Sabatier tìm kiếm cho bản thân và cũng là cấp độ ông khuyến khích mọi người hướng tới, nếu họ sẵn sàng thay đổi tư duy về tiền bạc để đạt được sự tự do tài chính và thịnh vượng lâu dài.

3. Lợi ích khi đạt được tự do tài chính

Tự do tài chính không chỉ mang lại những lợi ích về tài chính mà còn có tác động tích cực đến tinh thần và chất lượng cuộc sống cá nhân. Cụ thể, tự do tài chính đem lại những lợi ích đáng kể sau:

• Giảm căng thẳng và lo âu: Khi đạt được tự do tài chính, bạn không còn phải lo lắng về các khoản chi tiêu hàng tháng hay những chi phí phát sinh đột ngột. 
• Tăng sự linh hoạt và tự chủ: Tự do tài chính mang lại cho bạn khả năng chủ động trong việc lựa chọn công việc, quyết định thời gian làm việc và thậm chí là quyền nghỉ ngơi mà không phải lo lắng về thu nhập. 
• Đầu tư vào sở thích và đam mê: Với tự do tài chính, bạn có đủ thời gian và tài chính để theo đuổi sở thích cá nhân và phát triển đam mê mà không phải lo lắng về vấn đề tiền bạc. 
• Tạo cơ hội cho các thế hệ tương lai: Đạt được tự do tài chính giúp bạn tích lũy nguồn tài sản dư dả, từ đó có thể hỗ trợ con cái và các thế hệ sau trong việc học hành, khởi nghiệp hay đầu tư. 
• Nâng cao chất lượng cuộc sống: Bạn có thể đầu tư vào sức khỏe bản thân, tham gia các hoạt động thể thao, ăn uống lành mạnh và tận hưởng những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất. Tự do tài chính mang đến cho bạn cơ hội sống một cuộc sống khỏe mạnh và chất lượng hơn.

4. Công thức để đạt được tự do tài chính trước tuổi 30

Để đạt được tự do tài chính trước tuổi 30, bạn cần một chiến lược tài chính rõ ràng và các công thức giúp bạn xác định số tiền cần thiết để duy trì cuộc sống mà không cần lao động. Dưới đây là những công thức phổ biến và hiệu quả để bạn có thể xây dựng kế hoạch tài chính cho mình.

4.1. Công thức 4%

Công thức 4% được phát triển dựa trên nghiên cứu dài hạn về thị trường tài chính trong suốt 75 năm, được công bố bởi William P. Bengen. Theo nghiên cứu của ông, trong chu kỳ 30 năm, 90% nhà đầu tư có thể đảm bảo được khoản tiền đầu tư nếu mỗi năm rút ra 4%, với giả định mức lạm phát trung bình là 3%.

 Dựa trên nghiên cứu này, công thức 4% trở thành một phương pháp tính toán số tiền cần có để đạt được tự do tài chính.

Công thức tính toán như sau:

Hoặc bạn có thể sử dụng công thức thay thế:

Số tiền này được tính toán dựa trên chi phí sinh hoạt trung bình trong 25 năm. Khoản tiền này sẽ được đầu tư vào các kênh tài chính và sinh lời với lợi nhuận kỳ vọng. Mỗi năm, bạn có thể rút ra một khoản tiền tương ứng với chi phí sinh hoạt ước tính trong 1 năm mà không làm ảnh hưởng đến số vốn đầu tư ban đầu.

Ví dụ về áp dụng công thức 4%:

Giả sử mỗi tháng bạn chi tiêu 10 triệu đồng. Áp dụng công thức trên, bạn sẽ tính toán như sau:

10 triệu x 12 tháng / 4% = 3 tỷ đồng.

Vậy, để có thể duy trì mức chi tiêu 10 triệu đồng mỗi tháng mà không ảnh hưởng đến vốn đầu tư ban đầu, bạn cần tích lũy khoảng 3 tỷ đồng. Với số tiền này, bạn có thể rút ra 4% mỗi năm và vẫn đảm bảo không làm cạn kiệt số vốn đã đầu tư.

Tuy nhiên, công thức 4% chỉ mang tính chất tham khảo. Trong bối cảnh nền kinh tế có thể xảy ra khủng hoảng và lạm phát tăng cao, để đảm bảo an toàn, bạn có thể cân nhắc giảm tỷ lệ rút ra xuống còn 3% thay vì 4% tổng giá trị tài sản.

Lưu ý rằng, công thức này chỉ phù hợp với những người có mức thu nhập và chi tiêu ổn định, và không phải là một con số tuyệt đối.

4.2. Công thức khác

So với công thức 4%, công thức này mang lại sự linh hoạt và tính chặt chẽ hơn, tuy nhiên, việc thực hiện sẽ phức tạp hơn. Công thức này có thể được diễn đạt đơn giản như sau:

Mặc dù công thức có vẻ đơn giản, nhưng việc áp dụng vào thực tế không hề dễ dàng.

1 - Ổn định: Đảm bảo tính nhất quán trong thu nhập và chi tiêu, giúp đáp ứng đầy đủ các nhu cầu cơ bản.

Tài chính thực chất là bài toán dòng tiền vào và ra. Để duy trì ổn định, bạn cần đảm bảo rằng thu nhập của mình đủ để chi trả cho các nhu cầu sinh hoạt, đồng thời tạo ra một khoản dư thừa cho sự phát triển và đầu tư trong tương lai.

2 - An toàn: Khả năng đối phó khi gặp phải rủi ro tài chính.

Cuộc sống luôn chứa đựng những yếu tố bất ngờ, vì vậy việc quản lý rủi ro là rất quan trọng. Quản lý rủi ro tốt sẽ giúp bạn duy trì tình trạng tài chính an toàn trong mọi tình huống. Một số giải pháp bảo vệ cơ bản có thể bao gồm bảo hiểm nhân thọ, tiền gửi ngân hàng, các ứng dụng đầu tư tích lũy, hay tích trữ vàng…

3 - Hiệu quả: Khả năng phân bổ hợp lý danh mục tài sản và danh mục đầu tư.

Mặc dù là yếu tố cuối cùng, nhưng hiệu quả đóng vai trò không kém phần quan trọng. Hiệu quả tài chính thể hiện ở việc bạn biết cách phân bổ tài sản một cách hợp lý và tự chủ tài chính ngay cả khi không còn làm việc. Để đạt được tự do tài chính, giải pháp tối ưu nhất là phân bổ hợp lý các danh mục đầu tư và đa dạng hóa chúng để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

5. Lộ trình 9 bước để đạt được tự do tài chính

Để đạt được tự do tài chính, không chỉ đơn giản là có một khoản tiết kiệm lớn, mà còn là việc xây dựng một chiến lược dài hạn vững chắc. 

Dưới đây là lộ trình 9 bước cụ thể giúp bạn tạo dựng nền tảng tài chính ổn định và tự do tài chính bền vững.

5.1. Bước 1: Đánh giá tổng quan tình hình tài chính hiện tại

Trước tiên, để khởi đầu hành trình hướng tới tự do tài chính, bạn cần nắm rõ bức tranh tài chính hiện tại của chính mình. 

Điều này bao gồm việc xác định thu nhập hàng tháng, các khoản chi tiêu cố định và phát sinh, tổng nợ phải trả, số tiền tiết kiệm tích lũy, cũng như tình hình đầu tư và lợi nhuận nếu có.

Không thể đặt mục tiêu tài chính một cách hiệu quả nếu bạn không biết mình đang đứng ở đâu, sở hữu những gì và thiếu hụt ra sao.

• Xác định vị thế tài chính hiện tại: Đây là bước đầu tiên để có hướng đi đúng đắn.
• Tính toán chi tiết và trung thực: Đừng bỏ qua bất kỳ khoản mục nào như thế chấp, dư nợ thẻ tín dụng, vay mượn, tiền gửi tiết kiệm...
• Phân loại các khoản mục thành nhóm hợp lý: Tài sản, nợ phải trả, thu nhập và chi phí.
• Lưu giữ các số liệu: Để sử dụng cho các bước hoạch định tài chính tiếp theo.

5.2. Bước 2: Xác định mục tiêu tài chính cá nhân

Trước khi bắt tay vào thực hiện bất kỳ kế hoạch quan trọng nào, đặc biệt là một kế hoạch dài hạn như đạt được tự do tài chính, việc thiết lập mục tiêu rõ ràng là điều cần thiết.

• Mục tiêu tài chính là câu trả lời cho câu hỏi “Tại sao bạn cần tiền?Bạn cần bao nhiêu”: Các mục tiêu có thể bao gồm trả nợ, đầu tư, nghỉ dưỡng, mua nhà, mua xe, v.v. Hãy xác định ít nhất 5 mục tiêu ngắn hạn và trung hạn, với mốc thời gian tối đa là 20 năm.
• Chi tiết hóa các mục tiêu: Càng cụ thể hóa mục tiêu, bạn càng dễ dàng đạt được chúng. Cần xác định rõ các bước thực hiện, thời gian hoàn thành và các tiêu chí đo lường kết quả. 

Sự rõ ràng này sẽ giúp bạn theo dõi tiến độ và duy trì động lực, ngay cả khi bạn có thể quên các bước thực hiện cụ thể. Mục tiêu sẽ tự động thúc đẩy bạn hành động.

Ví dụ cụ thể:

Giả sử bạn muốn đạt được tự do tài chính và duy trì mức chi tiêu hàng tháng là 20 triệu đồng. Để tính toán số tiền bạn cần tích lũy, bạn có thể áp dụng công thức 4%:

1. Số tiền chi tiêu hàng tháng: 20 triệu đồng.
2. Tính chi tiêu hàng năm: 20 triệu x 12 tháng = 240 triệu đồng mỗi năm.
3. Áp dụng công thức 4%:  Số tiền cần có =Chi tiêu hàng năm /4%=240triệu/0,04=6 tỷ đồng

Vậy, để duy trì mức chi tiêu 20 triệu mỗi tháng mà không cần làm việc, bạn cần tích lũy 6 tỷ đồng. Với số tiền này, bạn có thể rút ra 4% mỗi năm (tương đương 240 triệu đồng) để trang trải chi phí sinh hoạt mà không làm ảnh hưởng đến số vốn đầu tư ban đầu.

5.3. Bước 3: Theo dõi và quản lý chi tiêu hàng ngày

Việc theo dõi và quản lý chi tiêu đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bạn nhận thức rõ trách nhiệm đối với số tiền mình kiếm được. Đồng thời, điều này giúp bạn xác định những khoản chi không cần thiết và có biện pháp hạn chế chúng.

• Thống kê chi tiêu: Ghi lại toàn bộ chi tiêu hàng ngày, có thể thực hiện bằng cách viết tay, sử dụng bảng tính Excel hoặc ứng dụng di động. Việc ghi chép này yêu cầu sự kiên trì và tỉ mỉ, mặc dù có vẻ đơn giản, nhưng không phải ai cũng duy trì được thói quen này.
• Chọn phương pháp ghi chép thuận tiện: Chọn một phương pháp phù hợp với bạn, như sử dụng sổ tay, ghi chú trên điện thoại, hoặc ứng dụng theo dõi chi tiêu. Phương pháp này giúp bạn tiết kiệm thời gian và tránh bỏ qua những khoản chi nhỏ

5.4. Bước 4: Cân đối thu chi hợp lý

Cần thiết lập các hạn mức chi tiêu sao cho phù hợp với mức thu nhập hiện có. Tùy thuộc vào từng cá nhân và nhu cầu tài chính mà ngân sách sẽ có sự khác biệt. Tuy nhiên, nguyên tắc quan trọng là hãy ưu tiên chi cho bản thân trước. Cụ thể, bạn nên chuyển một khoản tiền nhất định từ thu nhập vào tài khoản tiết kiệm hoặc đầu tư ngay khi nhận thu nhập, trước khi thực hiện các khoản chi tiêu khác.

Lý do của việc này là số tiền chuyển vào tài khoản tiết kiệm hoặc đầu tư chính là sự đảm bảo cho tương lai tài chính của bạn. Điều này giúp bạn tránh được tình trạng thiếu hụt tiền bạc trong trường hợp khẩn cấp, đồng thời cũng là cơ hội để bạn đầu tư vào bản thân, phát triển khả năng và sự nghiệp lâu dài.

5.5. Bước 5: Tiết kiệm trước, chi tiêu sau

Tiền tiết kiệm là yếu tố quan trọng giúp chủ doanh nghiệp vượt qua những thời điểm khó khăn, đặc biệt khi gặp phải biến động trong doanh thu. 

Bạn nên có một khoản tiết kiệm đủ để trang trải chi phí thiết yếu trong vòng 3 - 6 tháng. Chỉ khi đã xây dựng được quỹ dự phòng này, bạn mới nên nghĩ đến việc chi tiêu cho các hoạt động khác của doanh nghiệp và cuộc sống cá nhân.

Cắt giảm chi tiêu không có nghĩa là bạn phải hy sinh sự thoải mái, mà là giảm bớt những chi phí không thật sự cần thiết. 

5.6. Bước 6: Trả những khoản nợ xấu

Nhiều người nghĩ rằng đầu tư vào cổ phiếu sẽ sinh lời hơn là trả nợ, nhưng nếu bạn mới bắt đầu, rủi ro thua lỗ và nợ nần có thể cao hơn. Giảm nợ giúp dòng tiền của bạn ổn định hơn, không có nghĩa là không thể vay để đầu tư, nhưng nợ xấu sẽ ảnh hưởng xấu đến tài chính và xếp hạng tín dụng.

Trước khi đầu tư, hãy ưu tiên trả hết các khoản nợ, đặc biệt là những khoản có lãi suất cao. Việc này giúp cải thiện tài chính, dòng tiền và xếp hạng tín dụng, tiến gần hơn đến tự do tài chính. Hãy lựa chọn phương án trả nợ phù hợp với tình hình tài chính của bạn.

5.7. Bước 7: Tạo khoản dự phòng cho tương lai

Quỹ dự phòng là một công cụ quan trọng giúp bạn chủ động đối phó với những tình huống khó khăn mà không phải phụ thuộc vào vay mượn từ gia đình hay bạn bè. Đồng thời, nó giúp bạn hình thành thói quen tiết kiệm và chi tiêu hợp lý.

Mỗi tháng, hãy dành ra từ 2 - 5% thu nhập của mình để xây dựng quỹ hưu trí, quỹ nghỉ ngơi, du lịch, hoặc ít nhất là đủ để trang trải 3 tháng chi phí sinh hoạt. Ngoài ra, bạn cũng có thể cân nhắc mua bảo hiểm nhân thọ hoặc đầu tư tài chính để gia tăng giá trị khoản tiết kiệm này trong tương lai.

5.8. Bước 8: Tạo thêm nguồn thu nhập

Tự do tài chính không phải là một con đường dễ dàng và đòi hỏi nhiều sự hy sinh, bao gồm thời gian, công sức, và đôi khi cả sự mạo hiểm trong công việc. Tuy nhiên, khi đạt được mục tiêu này, thành quả sẽ mang lại những giá trị và thành công vô cùng xứng đáng.

Các chuyên gia tài chính thường khuyến nghị, nếu bạn chưa có công việc ổn định, nên tạo ra từ 5 đến 7 nguồn thu nhập khác nhau để đạt được tự do tài chính. Nếu bạn đã có một công việc ổn định, thì nên tìm thêm từ 4 đến 6 nguồn thu nhập khác.

Các nguồn thu nhập có thể được chia thành hai loại:

• Thu nhập chủ động: Bạn phải dành thời gian để kiếm tiền ngoài công việc ổn định, ví dụ như làm thêm ngoài giờ hoặc nhận công việc ngoài công việc chính.
• Thu nhập thụ động: Bạn thực hiện một lần và đồng tiền tự sinh lời sau đó, ví dụ như bán phần mềm, bán khóa học, hoặc đầu tư cổ phiếu.

5.9. Bước 9: Đầu tư

Để đạt được tự do tài chính, đầu tư là một bước không thể thiếu. Nguyên tắc cốt lõi trong đầu tư là gia tăng số vốn càng nhiều càng tốt, tận dụng tối đa sức mạnh của lãi kép. Một số hình thức đầu tư đáng xem xét bao gồm:

• Đầu tư vào cổ phiếu và chứng khoán
• Đầu tư vào quỹ mở
• Đầu tư vào kinh doanh
• Đầu tư vào bất động sản
• Đầu tư vào vàng

Tự do tài chính không phải là một mục tiêu dễ đạt được, nhưng nó hoàn toàn khả thi nếu bạn có kế hoạch tài chính vững mạnh và kiên trì thực hiện các bước cần thiết. Từ việc đánh giá tình hình tài chính hiện tại, xác định mục tiêu rõ ràng, quản lý chi tiêu hợp lý cho đến việc đầu tư hiệu quả, mỗi bước đều đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền tảng tài chính bền vững. 

Bằng cách áp dụng lộ trình 9 bước để đạt tự do tài chính, bạn có thể chủ động kiểm soát tài chính cá nhân và tiến gần hơn tới một cuộc sống tự do và độc lập về tài chính. Hãy bắt đầu ngay hôm nay và bước những bước đầu tiên trên hành trình chinh phục tự do tài chính của bạn!